Woke Kültürü Nedir? Kökeni, Gelişimi ve Eleştirileri | Kapsamlı Rehber

Woke Culture

Woke terimi, Batı'daki kültür savaşlarının merkezinde yer alan ve günümüzde sıkça tartışılan bir kavramdır. Bu makale, Woke kültürünün kökenlerini, gelişimini ve bu hareketin karşılaştığı eleştirileri ele almaktadır.

Woke Teriminin Tarihsel Kökeni

• Kökeni 1930'lu yıllara dayanmaktadır

• İngilizce "awake" (uyanık) kelimesinden türemiştir

• Başlangıçta ABD'deki ırkçılık ve sosyal adaletsizliklere karşı farkındalığı ifade etmek için kullanılmıştır

• 1960'larda popülerlik kazanmış, Lead Belly'nin 1962 tarihli "Scottsboro Boys" şarkısında yer almıştır

• 1970'lerde Sivil Haklar Hareketi sırasında da bu anlamda kullanılmıştır

• 
  

21. Yüzyılda Woke Kavramının Gelişimi

• İnternetin yaygınlaşmasıyla ABD sınırlarını aşarak küreselleşmiştir

• Siyahi hakları savunmanın ötesine geçerek LGBTQ sorunları, feminizm, göç, iklim değişikliği ve marjinalleştirilmiş toplulukları da kapsamaya başlamıştır

• Görünürlüğün artmasıyla terim bazı çevrelerce aşağılayıcı şekilde de kullanılmaya başlanmıştır

  
  

Woke Kültürünün Temel Özellikleri

• Sosyal medya platformlarını etkin ve yoğun biçimde kullanır

• "Çağrı kültürü" (call-out culture) ve "iptal kültürü" (cancel culture) ile öne çıkar

• İşyerlerinde, medyada ve çeşitli kurumlarda çeşitlilik ve kapsayıcılığı teşvik eder

• Dil ve kültürde radikal değişimler önerir

  
  

Woke Kültürüne Yönelik Eleştiriler

• Aşırı radikallik ve ahlaki mutlakçılık eğilimi

• İptal kültürünün adil yargılanma hakkını ihlal etmesi

• Masumiyet karinesini göz ardı etme eğilimi

• Unutulma ve affedilme hakkını ihlal etmesi

• İfade özgürlüğüne getirdiği kısıtlamalar

• Otosansüre yol açabilmesi

• Akademik ve sanatsal özgürlüğü kısıtlama potansiyeli

• Toplumsal uzlaşı ve demokratik tartışmaları yeterince önemsememesi

  
  

Demokratik Değerler ve İfade Özgürlüğü Perspektifinden Değerlendirme

Woke kültürünü demokratik değerler çerçevesinde değerlendirdiğimizde, John Stuart Mill'in ortaya koyduğu "zarar ilkesi" önemli bir referans noktasıdır. Bu ilkeye göre, bir bireyin ifade özgürlüğünün kısıtlanması için tek geçerli gerekçe, başkalarına doğrudan zarar vermesini önlemektir. Mill, tartışmalı veya rahatsız edici olsa bile, görüşlerin serbestçe ifade edilmesinin toplumsal hakikatin keşfi için gerekli olduğunu savunmuştur. Öte yandan, "çoğunluğun tiranlığı" olarak adlandırdığı kavram, günümüzde Woke kültürü bağlamında yeni bir anlam kazanmaktadır. Toplumsal baskının ve baskın anlatıya uyma zorunluluğunun, farklı düşüncelerin ifade edilmesini engelleyebileceği ve entelektüel çeşitliliği zayıflatabileceği endişesi giderek artmaktadır. Woke hareketinin temelinde yatan sosyal adalet ve eşitlik gibi değerli hedeflere ulaşmak için, iptal kültürü gibi radikal yöntemler yerine toplumsal uzlaşı ve demokratik tartışma süreçlerini önceleyen yaklaşımların benimsenmesi daha sürdürülebilir sonuçlar doğurabilir. Gerçek ve kalıcı toplumsal değişim, farklı görüşlerin diyalog içinde bir araya gelebildiği, karşılıklı anlayış ve saygının hâkim olduğu demokratik süreçlerle mümkün olacaktır. *Bu içerik, Doç. Dr. Enis Doko'nun Fokus+ için kaleme aldığı "Radikal ve Saldırgan Bir Hareket: Woke Kültürü" başlıklı yazısından derlenmiştir.